Η ΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΗ ΜΕ ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΜΑΤΙΑ
Η εμμηνόπαυση είναι η οριστική διακοπή της περιόδου (εμμήνου ρύσεως) της γυναίκας, η οποία οφείλεται στην παύση της λειτουργίας των ωοθηκών. Η μέση ηλικία της εμμηνόπαυσης για τον Ευρωπαϊκό πληθυσμό είναι το 51ο έτος της ζωής. Καθώς το προσδόκιμο επιβίωσης των ανθρώπων αυξάνεται συνεχώς, λόγω της βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου και της προόδου της ιατρικής επιστήμης, οι Ελληνίδες σήμερα ζουν κατά μέσο όρο 82 έτη. Αυτό σημαίνει ότι περίπου το ένα τρίτο της ζωής της μία γυναίκα θα το περάσει στην εμμηνόπαυση.
Η μετάβαση στην εμμηνόπαυση μπορεί να γίνει με δύο τρόπους. Ο ένας είναι όταν η περίοδος σταματάει από μόνη της ξαφνικά. Ο άλλος είναι όταν συμβαίνει σταδιακά σε 2 φάσεις. Στην πρώτη φάση παρατηρείται μείωση της κυκλικότητας της περιόδου (περίοδος που αντί για κάθε 28 ημέρες έρχεται κάθε 23-24 ημέρες). Αυτό συμβαίνει επειδή η ωορρηξία πραγματοποιείται νωρίτερα. Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από μειωμένη γονιμότητα. Στην επόμενη φάση έχουμε ακατάστατη περίοδο γιατί δεν γίνεται κάθε μήνα ωορρηξία. Σε αυτή την φάση παρατηρούνται οι περισσότερες ορμονικές διαταραχές. Στην αρχή τα οιστρογόνα βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα και είναι πιθανό να έχουμε περιόδους με πολύ αίμα ενώ αργότερα όταν τα οιστρογόνα πέφτουν, αρχίζουν τα έντονα εμμηνοπαυσιακά συμπτώματα
Επιπτώσεις της εμμηνόπαυσης
Οι επιπτώσεις που φέρνει η εμμηνόπαυση μπορεί να γίνουν αντιληπτές από τη γυναίκα ή και όχι.
Τα πιο συνήθη συμπτώματα είναι: Aγγειοκινητικά (εξάψεις, εφιδρώσεις), Ψυχικά (διαταραχές ύπνου, χρόνια κόπωση, νευρικότητα, πονοκέφαλοι) καθώς και σεξουαλικά/ουρογεννητικά (ξηρότητα κόλπου, αίσθηση καύσου ή κνησμού στο αιδοίο, μείωση σεξουαλικής διάθεσης, κολπίτιδες, κυστίτιδες).
Συχνά στην εμμηνόπαυση κάνει την εμφάνισή της και η οστεοπόρωση. Με τη μείωση των οιστρογόνων στο αίμα παρατηρείται ταχεία απώλεια οστικής μάζας συνοδευόμενη από διαταραχή της αρχιτεκτονικής των οστών. Σημαντικό ρόλο, επίσης, παίζει και η κληρονομικότητα, η ακινησία, το χαμηλό σωματικό βάρος, η έλλειψη Βιταμίνης D, το κάπνισμα, το αλκοόλ, μία υποκείμενη παθολογία του εντέρου, του θυρεοειδούς αδένα, η χρόνια λήψη κορτιζόνης και άλλα.
Μια άλλη επίπτωση είναι τα καρδιοαγγειακά νοσήματα όπως είναι το έμφραγμα του μυοκαρδίου και τα εγκεφαλικά επεισόδια από τα οποία η γυναίκα προστατευόταν όσο είχε τα οιστρογόνα ενώ στην εμμηνόπαυση αποκτά πιο πολλές πιθανότητες να νοσήσει από αυτά. Αυτό συμβαίνει γιατί μπορεί σε αυτή την περίοδο να υπάρξει αύξηση χοληστερίνης, αύξηση βάρους, αρτηριακής πίεσης αλλά και αύξηση συχνότητας του σακχαρώδους διαβήτη.
Ο μεταβολισμός, επίσης, αλλάζει όπως και το σωματικό βάρος με αύξηση περίπου μισό κιλό ανά έτος έως τα 60 έτη, καθώς αλλάζει και η κατανομή του λίπους. Το λίπος πλέον συσσωρεύεται στην κοιλιά και όχι στους γλουτούς όπου ήταν πρωτύτερα τοποθετημένο.
Εμμηνόπαυση και Κοινωνία
Φαίνεται όμως πως σε κάποιες περιπτώσεις η εμφάνιση και το βίωμα των παραπάνω συμπτωμάτων επηρεάζονται από τις κοινωνικές συνθήκες. Σε τύπους κοινωνίας που η θέση της γυναίκας βελτιώνεται επειδή είναι σε εμμηνόπαυση και ανεβαίνει το κοινωνικό της status, η συνήθης συμπτωματολογία της εμμηνόπαυσης δεν παρατηρείται.
Ένα παράδειγμα αποτελεί η Ινδία όπου οι γυναίκες όταν έχουν περίοδο, δεν μπορούν να φάνε με τους άντρες και μένουν για πολύ καιρό στο περιθώριο, όπως αναφέρει ο αμερικανός ανθρωπολόγος Μarshall Flinti. Αυτές οι γυναίκες δεν έχουν καμία συμπτωματολογία. Κάτι παρόμοιο παρατηρήθηκε και στο Ισραήλ σε μια ομάδα γυναικών αραβικής καταγωγής των οποίων η κοινωνική θέση “ανέβηκε” με το τέλος της περιόδου με αποτέλεσμα να παρουσιάζουν πολύ λιγότερα συμπτώματα. Στην φυλή των Maya, επίσης, η εμμηνόπαυση είναι καλοδεχούμενη και γι’ αυτό οι γυναίκες δεν έχουν συμπτώματα. Έρευνες έδειξαν ότι το ορμονολογικό τους προφίλ είναι το ίδιο με αυτό που έχουν οι υπόλοιπες εμμηνοπαυσιακές γυναίκες παρόλο που οι πρώτες δεν έχουνε κανένα σύμπτωμα αλλά ούτε και οστεοπόρωση.
Στόχος μου δεν είναι να θίξω την κοινωνική θέση των γυναικών που είναι εγκλωβισμένες στις αξίες της πατριαρχικής κοινωνίας αναμεμειγμένη με αλλοιωμένες θρησκευτικές αξίες, αλλά να δώσω ένα διαφορετικό ερέθισμα, μια πληροφορία παραπάνω. Όποιος δέχεται εσωτερικά μέσα του την αλλαγή και δεν θέλει να πάει αντίθετα με αυτή ή ακόμα περισσότερο όταν την επιθυμεί, ζει με λιγότερα προβλήματα αυτήν την τρίτη φάση της ζωής του που ίσως να είναι και η καλύτερη.
Εμμηνόπαυση και Πνευματικότητα
Για την Yoga, κατά την εμμηνόπαυση, μια γυναίκα η οποία έχει ήδη ζήσει μια ζωή με κυκλικότητα ορμονών και υγρών, μπορεί πια να βγει έξω από αυτήν την κυκλικότητα. Μη επηρεαζόμενη λοιπόν από τις ορμόνες, χωρίς να έχει την υποχρέωση να μεγαλώσει και να εκπαιδεύσει τα παιδιά της αποκτά μια συνέχεια ανάμεσα στο φυσικό της σώμα και στον συναισθηματικό της κόσμο. Χρειάζεται να ασχολείται όλο και λιγότερο με την οικογένειά της κι έτσι μπορεί και βλέπει πια μέσα της, την θηλυκή της πλευρά. Η yoga υποστηρίζει ότι είναι το πνεύμα αυτό που δίνει εντολές στο σώμα και όχι το αντίθετο. Δεν είναι δηλαδή οι ορμόνες υπαίτιες για το τι έχουμε αλλά εμείς οι ίδιοι φταίμε που δεν “δαμάσαμε εν καιρώ” το σώμα μας.
Η Shivarhat, μια οντότητα που έζησε στην Πνευματική Ινδία, περιγράφει πως το Κάρμα, η απήχηση δηλαδή των πράξεών μας, συντελεί στην λειτουργία των οργάνων. Παραδείγματος χάρη, για την οστεοπόρωση η οποία είναι τις πιο πολλές φορές συνέπεια της εμμηνόπαυσης, αναφέρει ότι αυτή η κατάσταση σηματοδοτεί ότι ο άνθρωπος αυτός θα πρέπει να αλλάξει ριζικά τη ζωή του. Ο σκελετός του σώματος αντιστοιχεί στο σκελετό στον σκελετό της ζωής μας, στις βάσεις της ζωής μας. Είναι δηλαδή τα θεμέλια πάνω στα οποία χτίζουμε την ζωή μας, τις αρχές μας, τις συνήθειές μας.
Αν όντως σκεφτούμε τί συμβαίνει στην ηλικία που επέρχεται η οστεοπόρωση, είναι γεγονός ότι οι αλλαγές είναι πολλές. Τα παιδιά έχουν μεγαλώσει κι έχουν απομακρυνθεί από το σπίτι, οι γονείς μας έχουν μεγαλώσει αρκετά και πολλές φορές πρέπει να αναλάβουμε εμείς τη δική τους φροντίδα. Ξαναβρισκόμαστε μόνες μας με τον σύζυγό μας μετά από πολύ καιρό. Όσο πιο πολύ αποδεχόμαστε λοιπόν αυτή την νέα κατάσταση, τόσο λιγότερες επιπτώσεις έχει αυτή στο σώμα μας.
Επίσης κατά την αγιουρβέδα ισχύει ότι «όσο διατηρώ την ψυχολογία μου και διατηρώ χαμηλά τις ορμονικές μου εκρήξεις» κατά την διάρκεια όλης της ζωής μου, όταν θα έρθει η στιγμή της εμμηνόπαυσης, καθορισμένη από την κληρονομικότητά μου, όλα τα συμπτώματα θα ακολουθήσουν τη μέχρι τότε διεκπεραίωση της ζωής μου.
Θεραπεία
Ζούμε σε μια κοινωνία η οποία δίνει πολλές προτάσεις θεραπευτικές τόσο ιατρικές όσο και ολιστικές. Δεν υπάρχουν “αθώες” θεραπείες ή θεραπείες χωρίς παρενέργειες δεδομένου ότι ο καθένας από εμάς είναι διαφορετικός και αντιδρά διαφορετικά στο κάθε προϊόν είτε αυτό είναι φαρμακευτικό είτε είναι, για παράδειγμα, ένα βότανο. Έτσι, αν και οι λύσεις είναι πολλές, θα πρέπει η συνεργασία με τον ιατρό να καθορίσει τόσο το σκεύασμα της θεραπείας όσο και τη διάρκεια αυτής.
Συνοπτικά αναφέρεται ότι υπάρχει θεραπεία με ορμόνες από το στόμα ή με αυτοκόλλητα (patch). Αν το πρόβλημα είναι μόνο η ξηρότητα του κόλπου μπορεί να γίνει τοπική θεραπεία με ορμόνες που τοποθετούνται κολπικά. Έπειτα, υπάρχει η αντίστοιχη θεραπεία για την κάθε μεμονωμένη επίπτωση στο σώμα. Θεραπεία για την οστεοπόρωση, για την αρτηριακή υπέρταση, για την χοληστερίνη κλπ. Εναλλακτικά, και πάντα με την συμβουλή του ειδικού ιατρού, υπάρχουν φυτοθεραπευτικά σκευάσματα όπως η ροδιόλα, το φασκόμηλο, το agnus castus, η σόγια ή το κόκκινο τριφύλλι. Χρειάζεται όμως προσοχή διότι κάποια από αυτά περιέχουν φυτοοιστρογόνα τα οποία έχουν τις παρενέργειες που έχουν και τα φαρμακευτικά οιστρογόνα κι ας προέρχονται από φυσικές πηγές.
Όσο για την ξηρότητα του κόλπου η οποία ίσως και να είναι αυτή που ενοχλεί περισσότερο τις γυναίκες, αν κάποιος δεν θέλει να χρησιμοποιήσει μια τοπική γέλη που περιέχει οιστρογόνα, υπάρχουν άλλου είδους κρέμες. Κρέμες που είναι για την κολπική ξηρότητα, τον κνησμό ή τα δυσουρικά προβλήματα με υαλουρονικό οξύ ώστε να ενυδατώνεται ο κόλπος, με γαλακτικό οξύ ώστε να εξισσοροπεί το pH του κόλπου, με αλόη, με πανθενόλη και tamarindus Indica τα οποία βοηθάνε στην πιο βαθειά ενυδάτωση. Για τον πόνο κατά την επαφή, συνιστάται να χρησιμοποιείται κάποια ειδική γέλη κατά την διάρκεια της σεξουαλικής επαφής.
Παρ’ όλες τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει η εμμηνόπαυση, θα πρέπει να αρχίσουμε να την βλέπουμε σαν μια φυσιολογική εξέλιξη της ζωής μας, να την αποδεχτούμε και να την “εκμεταλλευτούμε” για τις δυνατότητες που μας δίνει κι όχι για τις δυνατότητες που μας “αφαιρεί”.
Κατερίνα Κωνσταντάτου
Μαιευτήρας-Γυναικολόγος, Χειρουργός
Σχετικά άρθρα:
ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΕΠΑΦΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΗ. ΠΩΣ ΘΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΤΕ ΤΙΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ